بررسی ویژگی های هیدروژئومورفولوژیک حوضه‌های آبریز کلان شهر تهران با تأکید بر سیل‌خیزی

بررسی و شناخت عوامل و ویژگی‌های هیدروژئومورفولوژیک و چگونگی تأثیر آنها در مدیریت حوضه‌های آبریز در جهت کاهش خسارت ناشی از رخداد سیل، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. تحقیق حاضر، با هدف بررسی ویژگی­های هیدروژئومورفولوژیک حوضه‌های آبریز کلان­شهر تهران با تأکید بر سیل‌خیزی از طریق برآورد و بررسی خصوصیات فیزیوگرافیک حوضه­های آبخیز مسلط بر کلان‌شهر تهران انجام گرفته است. در این مقاله، برای بررسی سیل­خیزی حوضه، نقشه‌های‌ ژئومورفولوژی منطقه­ی تهران تحلیل و نقشه­ی واحدهای پاسخ هیدرولوژیک، ترسیم و نمودارهای دبی‌های حدبیشتر لحظه‌ای در ایستگاه‌های هیدومتری هفت‌حوض (درکه)، سولقان (کن)، پل تجریش (دربند) و قلاک (دارآباد) ترسیم شده است. این تحقیق با استفاده از مطالعات کتابخانه­ای، نقشه‌های توپوگرافی1:50000 و زمین­شناسی 1:100000، DEM 30 متری منطقه­ی ­D مورد مطالعه، عکس‌های‌هوایی سال1334 و تصاویر ماهواره‌ایGoogle Earth و با به ­کارگیری نرم‌افزارهایArc GIS ،FreeHand  , WMS و Excel انجام گرفته است. نتایج تحقیق نشان می­دهد، به علت تأثیرات خصوصیات فیزیوگرافیک حوضه‌های آبریز مسلط بر کلان‎شهر تهران، از جمله، شکل حوضه‌ها، مساحت و طول کم آبراهه‌های اصلی، وجود اختلاف ارتفاع و شیب زیاد شمالی- جنوبی، فاصله­ی کم بین حوضه دریافت و بخش خروجی حوضه­ها و کوتاهی زمان تمرکز و مداخلات انسانی، رواناب‌های حاصل از بارندگی در مدت زمان اندک وارد پیکره­ی شهری می‌گردد. نقشه­ی HRUS حوضه‌های مورد مطالعه، نیز نشان‌دهنده­ی تنوع زیاد واحدهای پاسخ هیدرولوژیک بیشتر حوضه‌ها، به‌ویژه حوضه­ی ‌کن است. همچنین، بررسی نمودارهای داده‌های دبی حدبیشتر لحظه­ای، نشان داد که در ایستگاه‌های هفت‌حوض و قلاک نوسان زیاد بوده و با توجه به پیشینه­ی سیل‌خیزی در محدوده­ی مورد مطالعه، به دلیل وضعیت و ویژگی‌های هیدروژئومورفولوژیک حوضه‌های آبریز در بالادست، کلان‌شهر تهران به شدت متأثر از رخداد سیلاب است و این مخاطره پدیده­ی  همیشگی آن خواهد بود.